تاثیر ادراک و کنترل والدین بر هوش اخلاقی فرزندان

هدف این پژوهش بررســی رابطه بین ادراک طــرد ـ پذیرش و کنترل والدین برهوش اخلاقی و تحمل پریشانی در ساکنین شهر اصفهان است. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی تعداد 195 نفر از بین زنان و مردان 30-20 ساله شهر اصفهان انتخاب شدند. پرسش نامه های ادراک طرد ـ پذیرش و کنترل والدین فرم بزرگسالان، هوش اخلاقی(MCI)و تحمل پریشانی(DTS)بر روی این گروه اجرا گردید.

روش به کار رفته در این پژوهش تحلیل مسیر است و از طرح پژوهشی توصیفی همبستگی استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که مسیر مستقیم بین ادراک طــرد و پذیرش والدین بــا هوش اخلاقی ، ادراک طرد پدر و ادراک کنترل مادر با تحمل پریشــانی و نیز هوش اخلاقی با تحمل پریشــانی معنادار است. از طــرف دیگر ادراک طرد و پذیرش والدیــن از طریق هوش اخلاقی دارای اثرات غیرمستقیم بسیار پایین بر تحمل پریشانی است. نتایج، همچنین تأثیر ادراک طرد و ادراک پذیرش والدین بر هوش اخلاقی را نشان می دهد. تحمل پریشانی نیز تحت تأثیر ادراک طرد مادر و ادراک کنترل پدر و همچنین هوش اخلاقی قرار دارد. 

 تحمل پریشــانی یک عامل در تفاوت های فردی اســت که به ظرفیت تجربه و تحمل پریشــانی هیجانی اشاره دارد.(سیمونز و گاهر ،2005)آنها تحمل پریشانی را به عنوان یک سازه فراهیجانی توصیف می کنند؛ افراد با تحمل پریشانی پایین: 1 .تجربه آشفتگی هیجانــی را غیرقابل تحمل توصیف می کنند؛ 2 .آشــفتگی هیجانی را غیرقابل پذیرش ارزیابی می کنند؛ 3 .برای تسکین حالت هیجانی منفی تالش می کنند و 4 .قادر به تمرکز توجه خود به موضوعی غیر از احساس پریشانی شان نیستند. (کلیریک و دیگران، 2007 :315)بنابراین کاهش سطح تحمل پریشانی ممکن است با پاسخ های ناسازگارانه نسبت به تنش، شــامل به دنبال فرصت بودن برای فــرار از عاطفه منفی یا اجتناب از آن (برای مثال اعتیاد) همراه باشد. (راترفورد و دیگران، 2013 :636 )عوامل متعددی میتواند بر تحمل پریشانی اثرگذار باشند.

 یکی از موارد حائز اهمیت، رابطه والدین با فرد در دوران کودکی می باشد. براساس پژوهش های انجام شده در این زمینه، مشاهده شده افرادی که در کودکی والدین طردکننده یا کنترل کننده داشته اند، در اوایل بزرگسالی شکایات جسمانی مرتبط با پریشانی و آشفتگی و همچنین شکایات عصب شناختی را تجربه کرده اند. (باکر و هرگر ،2012 :802)

طبق مطالعات انجام شده به نظر میرسد بین هوش اخلاقی و تحمل پریشانی نیز رابطه وجــود دارد(مقدس و خالقــی، 2013 :26 )بر این مبنا هوش اخلاقی میتواند به عنوان معیاری برای پیشبینی تحمل پریشانی جمعیت کلی در نظر گرفته شود. در واقع میتوان گفت فعالیت بر پایه ارزش ها، باورها و اصول، پیشبین تحمل پریشانی است و هرچه فرد بیشتر اصول، باورها و ارزش هایی را که به آنها اعتقاد دارد مورد استفاده قرار دهد (به جای استفاده از روش های ناکارآمد)سطح تحمل پریشانی اش افزایش می یابد.

هوش اخلاقی مبحثی جدید است و کمتر از هوش های استقراریافته شناختی، عاطفی و اجتماعی مورد مطالعه قرارگرفته است؛ اما پتانسیل زیادی برای بهبود فهم ما از یادگیری و رفتار را دارد. هوش اخلاقی به توانایی کاربرد اصول اخلاقی در اهداف، ارزش ها و اعمال فردی اشاره دارد و شامل چهار بعد اصلی درستی ،مسئولیت پذیری ،بخشش  و شفقت می باشــد.(بهشــتی فر و دیگران، 2011 )با توجه به اهمیت هوش اخلاقی و تأثیر آن بر تحمل پریشــانی، فهم عوامل اثرگذار بر آن بسیار حائز اهمیت می باشد. تحقیقات نشان می دهنــد که والدین نقش مهمی در پرورش اخلاق در فرزندانشــان ایفا می کنند، زیرا اخلاقیات آموختنی اســت.

 یکی از مطمئن ترین راه هــای پرورش اخلاقیات در فرزندان، برقراری یک رابطه صمیمانه و سرشــار از عشق با آنهاست. (بوربا ،1390 )مشاهده شده کــه طرد والدین به طور خاص با بدبینی و ضداخلاقی بودن فرزندان ارتباط دارد. (باکر وهرگر,802:2012 )نظریه پذیرش ـ طرد والدینی نیز اظهار میکند که ادراک طرد موجب شکل گیری هفت ویژگی شــخصیتی می شود: خشم و پرخاشگری، وابستگی یا استقلال دفاعی، حرمت خود آســیب دیده، خودکارآمدی آســیب دیده، عدم پاسخ دهی هیجانی، بی ثباتی هیجانی و دیدگاه منفی نسبت به دنیا. (روهنر ،2004؛ روهنر و دیگران، 2007؛ به نقل از سیدموســوی و دیگران، 1391 :374 )که به نظر میرسد برخی از این ویژگی ها با مؤلفه های هوش اخلاقی مرتبط اســت.

هدف نظریه پذیرش ـ طرد والدینی پیشبینی و تبیین علل، پیامدها و دیگر همبسته های عمده پذیرش ـ طرد در روابط بین فردی در تمام دنیاست. (سیدموسوی و دیگران، 1391 :374) این نظریه به دو قطب پیوستار بعد گرمی والدین اشاره دارد که پذیرش در انتهای مثبت پیوستار و طرد در انتهای منفی آن قرار دارد. پذیرش به عشق، مهربانی، مراقبت، مایه آرامش بودن، حمایت یا پرورش اشاره دارد که والدین از آن برخوردار باشــند و آن را به کودک شــان ابراز کنند.

 طرد به فقدان گرما، عشق یا محبت و یا امتناع از ابراز آن نسبت به فرزندان اشاره دارد. (روهنر و خالق 2002 :3 )در ویرایش هــای جدید مقیاس های ارزیابی ابعاد پذیرش و طرد، بعد جدیدی به عنوان بعد کنترل اضافه شده است که پیوستاری از سختگیری تا سهل انگاری را شامل می شود. (روهنر و خالق، 2005؛ بهنقل از سیدموسوی و دیگران، 1391)

هوش اخلاقی یکی از تأثیرگذارترین مســائل در موفقیت هر شخص در طول زندگی میباشــد و از طرفی در اســام تأکید فراوانی بر این مقوله شده است؛ اما متأسفانه کمتر پژوهشــی در این زمینه صورت گرفته اســت. با توجه به اینکــه رفتارهای والدین تأثیر به ســزایی در شــکل گیری اخلاقیات در زندگی هر فرد دارد، بررسی این موضوع مهم و ضروری به نظر میرسد. از طرف دیگر میزان تحمل پریشانی نیز در کیفیت زندگی هر فرد تأثیر به سزایی دارد، چرا که وجود دوره های خاص که منجر به پریشانی می شود در زندگی افراد اجتناب ناپذیر اســت. با توجه به اثرات مهم میزان تحمل پریشــانی بر درونیسازی اضطراب و استرس و به تبع آن مشکالت روانی، بررسی این موارد بسیار حائز اهمیت است.